Samoa Amerykańskie (Samoa Wschodnie)
Obszar: 195 km²,
Ludność: 59,6 tys. (1998) , 64,8 tys. (2008)
Stolica : Pago Pago
Niepodległość: brak, podległe USA
Ustrój: terytorium zamorskie USA
Podział: jedność administracyjna
Etnicznie: 89% Polinezyjczycy(Samoańczycy 85%, Tongańczycy 4%), 5% Biali, 3% Azjaci, 3% inni
Jez. Urzędowe: angielski, samoański
Religie: anglikanie – 52%, katolicy – 20%, protestanci – 18%, inni – 10%
Analfabetyzm: 3% ludności pow. 15 lat
Przyrost naturalny: 1,2%
Dł. Życia: 78 lat (M: 75, K: 81 lat)
Gł. Miasta: Pago Pago (4tys.), Fagatogo (2tys.), Leone (2tys.), Ta’u (1tys.)
Ludn. miejska: 33%
Ziemia: grunty orne(5%), plantacje(10%), lasy(70%), pozostałe(15%)
Zatrudnienie: 68%- rolnictwo, 8%- przemysł, 24%- usługi
PNB na 1mieszk.: 5800 USD (2005 r.)
Zadłużenie: 156 mln USD
Waluta: 1 Dolar USA = 100 Centów
Geografia
To amerykańska część archipelagu wysp Samoa, która leży w południowo-środkowej części Pacyfiku, prawie w połowie drogi między Nową Zelandią a Hawajami. Składa się z sześciu grup wysp. Największa z wysp to Tutuila(155 km²) z przybrzeżną wyspą Aunnu , następna odległa od poprzednich o około 100 km jest grupa wysp Manua z wyspami Tau, Olosega i Ofu, jeszcze bardziej odizolowane są dwa atole Rose i Swains. Wyspy znajdują się na pasie dawnych wulkanicznych wzniesień. Dzisiaj najwyższe szczyty Samoa Amerykańskiego to Lata(963 m n.p.m.) na wyspie Tau i Matafao(653 m n.p.m.) na Totuili.
Klimat
Podrównikowy wilgotny, najwięcej opadów od listopada do marca, wtedy też można się tam spodziewać cyklonów. Średnia wilgotność wynosi ok. 80%, a temperatury w ciągu roku wahają się od 25°C do 29°C.
Flora i Fauna
Dobra ziemia i klimat sprzyjają lasom tropikalnym, które zajmują 70% kraju. Lasy te obfitują w drzewa chlebowe, palmy kokosowe, pandamusy i drzewiaste paprocie.
Świat zwierząt na Samoa Amerykańskim reprezentują liczne gatunki owadów i ptaków. Dodatkowo występują różne gatunki jaszczurek, węże i nietoperze, oraz zwierzęta przywiezione tu ze świata białych kolonizatorów.
Ludność Samoa Amerykańskiego podobnie jak na Samoa (Zachodnim) to głównie Polinezyjczycy z drobną domieszką Amerykanów, Europejczyków i Azjatów. Z religii wyznawanych na Samoa Amerykańskim największą wspólnotę stanowią anglikanie, ponad o połowę mniejszą katolicy, oraz metodyści a resztę stanowią religie niechrześcijańskie.
Rozmieszczenie ludności nie jest tu równomierne. Ponad 90% mieszkańców Samoa Amerykańskiego żyje na największej wyspie Totuili, w tym 4 tysiące w stołecznym Pago Pago, a kolejne 2 tysiące w Fagatogo, gdzie mieści się oficjalna siedziba rządu. Większość społeczeństwa zamieszkuje nadmorskie wiejskie osady. W ostatnich 25 latach zauważalny jest wyraźny wzrost ludności na Samoa Amerykańskim. Jest to związane z pokaźną imigracją z Samoa (Zachodniego), a także wysokim poziomem przyrostu naturalnego. Jest to o tyle ciekawe, że w poprzednim okresie to z Samoa Amerykańskiego wyjechało około 85 tysięcy mieszkańców, głównie na Hawaje lub do kontynentalnej Ameryki. Do dzisiejszego wzrostu ilości mieszkańców Samoa Amerykańskiego dochodzi niska śmiertelność niemowląt ok. 11‰ , dobrze rozwinięta opieka medyczna, a co za tym idzie i średnia długość życia, wynosząca 78 lat. Podobnie jak na sąsiednim Samoa także i tu na Samoa Amerykańskim obserwuje się młodą strukturę społeczeństwa.
Edukacja dzieci w wieku od 6 do18lat jest obowiązkowa, a tylko niecałe 3% mieszkańców, którzy ukończyli 15 rok życia, nie potrafi pisać i czytać.
Gospodarka
Jej podstawy tworzy rolnictwo i rybołówstwo. Rozwijają się również usługi turystyczne, a co za tym idzie rzemiosło i drobny przemysł. Dzięki znacznej pomocy Stanów Zjednoczonych oraz krajowców na co dzień pracujących za granicą, wysokość Produktu Narodowego Brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest bardzo wysoka, w porównaniu z niepodległym Samoa Zachodnim.
Rolnictwo jest tu opłacalne ze względu na warunki przyrodnicze, ale niewielki areał gruntów ornych na wyspach powoduje, że miejscowa produkcja może tylko zaopatrzyć rynek wewnętrzny. Uprawiane są banany, orzechy kokosowe, taro, jam, owoce drzewa chlebowego, a także ananasy i papaje.
Przemysł posiada tu niewielkie znaczenie. Głównie wydobywa się pumeks, produkuje konserwy rybne i koprę, oraz małą ilość alkoholu, papieru i kosmetyków, a ostatnio także wyroby odzieżowe. Na eksport idą głównie ryby, oraz kopra, kakao, kawa, rękodzieło i cenne gatunki drzewa. Najważniejszymi towarami importowanymi są tu żywność, materiały budowlane, maszyny i paliwa. Za kluczowych partnerów handlowych uważa się Stany Zjednoczone, Australię, Nową Zelandię, Fidżi, Wielką Brytanię, Japonię i Samoa Zachodnie.
Samoa Amerykańskie posiada ponad 350 km dróg z czego niemal połowa jest utwardzona, mimo to najważniejsze znaczenie ma tu żegluga kabotażowa. Znajdują się tu również port morski w Pago Pamgo, będący też jedną z baz amerykańskiej marynarki wojennej na Pacyfiku, oraz trzy lotniska, w ty międzynarodowe Tafuna (11 km od stolicy), jedno z najważniejszych na Oceanie Spokojnym.
Turystyka
Samoa Amerykańskie rocznie odwiedza ok. 18 tys turystów z zagranicy. Głównie są to mieszkańcy innych krajów Oceanii, 19% to mieszkańcy Stanów Zjednoczonych, a 10% Nowej Zelandii. Wpływy z turystyki dają 6% PNB i wynoszą ok. 10 mln USD. Dzień narodowy, zwany dniem flagi obchodzony jest 17 kwietnia.
Historia
Wyspy Samoa zostały zasiedlone w końcu II tysiąclecia p.n.e. najprawdopodobniej przez ludy z Fidżi. Dla białych, część archipelagu odkrył Holender – Jacob Roggeveen w 1722 roku. W 1768 roku dotarła tu francuska ekspedycja naukowa Louisa Antoine’a de Bougainville’a. To on właśnie nazwał je Wyspami Żeglarzy. W latach 70-tych XVIII wieku dotarli tu tez Amerykanie, Niemcy i Brytyjczycy ustanawiając nad krajem trójstronny protektorat w 1889 roku. Na mocy układu z 1899 roku Brytyjczycy zrzekli się swojego udziału w podziale kraju. W zamian Niemcy miały zachować neutralność w Wojnie Burskiej.USA objęło zarząd nad ta częścią archipelagu w latach 1900-1904. Samoa Amerykańskie stało się posiadłością Stanów Zjednoczonych. W roku 1925 przyłączyły wyspę Swain z archipelagu Tokelau i nadano im status terytorium zamorskiego. Do 1951 roku kraj był pod administracją amerykańskiej marynarki wojennej, a następnie przeszły pod zarząd ministerstwa spraw wewnętrznych USA. W 1967 roku na Samoa Amerykańskim weszła w życie ich własna konstytucja. Od początku lat 80-tych. Samoa Amerykańskie ma prawo do wyboru delegata do Izby Reprezentantów USA. W 1991 roku przez kraj przeszedł ogromny tajfun Val, powodujących ogromne zniszczenia. W 1994 roku Samoa Wschodnie uzyskały szeroką autonomię wewnętrzną. Jedynie sprawy obrony i polityki zagranicznej podlegają sekretarzowi spraw wewnętrznych USA.
Władza wykonawcza należy do gubernatora, wybieranego na 4-letnią kadencję w wyborach powszechnych. Terytorium administrowane jest przez amerykański Urząd Spraw Wyspiarskich (ang. Office of Insular Affairs) przy Departamencie Zasobów Wewnętrznych.
Bibliografia
Przeglądowy Atlas Świata. Australazja, Antarktyka, pod red. Rajmunda Mydela i Jerzego Grocha, Kraków 1999.
Ameryka Pn., Ameryka Pd., Australia i Oceania , pod red. Z. Otałęga, Kraków 2003.
Australia i Oceania, pod. red. Natalii Bieniaszewskiej i in., Poznań 2003.
W Internecie:
http://www.onwar.com/aced/data/sierra/samoa1898.htm
http://americansamoa.gov/history/history.htm
http://oceania.stosunki.pl/sa/link.htm
http://www.samoa.co.uk/history.html
http://www.census.gov/cgi-bin/ipc/idbrank.pl
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/aq.html
http://govdocs.evergreen.edu/hotopics/asian-pacifichistory/flags/american_samoa.png
