Kiribati
Obszar: 810 km²
Ludność: 84 tys. (1998), 110 tys. (2008)
Stolica : Bairiki
Niepodległość 12 VII 1979
Ustrój: republika
Podział: 6 dystryktów
Etnicznie: 99% Mikronezyjczycy, 1% inni
Jez. Urzędowe: angielski, gilbertański(kiribati)
Religie: katolicy – 54%, protestanci – 41%, bahaiści – 2,5%, mormoni – 1,5%, kościół Boży i pozostali – 1%
Analfabetyzm: 10% ludności powyżej 15 lat
Przyrost naturalny: 1,9%
Dł. Życia: 63 lat (M: 61, K: 65 lat)
Gł. Miasta: Bairiki (2tys.), Nutoru, Binoiano, Kuma
Ludn. miejska: 36%
Ziemia: plantacje (51%), lasy (3%), pozostałe (46%)
Zatrudnienie: 70% – rolnictwo, 4% – przemysł, 26%- usługi
PNB na 1mieszk.: 800 USD
Zadłużenie: 7 mln USD
Waluta: 1 Dolar australijski = 100 Centów
Kiribati jest największym krajem Oceanii pod względem zajmowanego obszaru. Na Państwo Kiribati składa się 33 wysp rozrzuconych na przestrzeni ponad 5 mln km². Znajdują się one w centralnej części Oceanii Spokojnego po obu stronach równika. Za wyjątkiem wulkanicznej wyspy Banaba (6 km²), wchodzą w skład trzech archipelagów:
Archipelagu wysp Line (8 wysp o łącznej powierzchni 496 km²),
Archioelagu wysp Gilberta (16 wysp o łącznej powierzchni 273 km²), oraz
Archipelagu wysp Feniks z grupą Canton i Enderbury (8 wysp o łącznej powierzchni 35 km²).
Maksymalna rozciągłość równoleżnikowa pomiędzy wyspami (Banaba-Kiritimati) wynosi 3500 km, a południkowa (Teraina-Flint) to 1700 km. Pomiędzy archipelagami wysp Gilberta i Feniks przebiega linia zmiany daty. Dopiero w 1995 roku prezydent swym dekretem przesunął linię zmiany daty o 3 tys. km na wschód. W ten sposób na Kiribati rozpoczyna się kolejny dzień np. 1 stycznia, kiedy na sąsiednich Hawajach jeszcze nie rozpoczął się 31 grudnia. Banaba jest wyspą o genezie wulkanicznej, natomiast pozostałe wyspy to atole koralowe o wyskości do 3 m n.p.m. Większość atoli otoczona jest rafą koralową. Najwyższe wzniesienie kraju 81 m n.p.m. znajduje się na wyspie Banaba, natomiast największym atolem kraju (jednym z największych na świecie) jest Kiritimati (388 km²), leży w archipelagu wysp Line. W latach 60-tych te tereny były wykorzystywane przez USA i Wielką Brytanię do przeprowadzania prób jądrowych.
Na Kiribaty występuje klimat równikowy morski, a średnia temperatura roczna wacha się pomiędzy 27°C a 32°C dodatkowo panuje duża wilgotność. Od kwietnia do października wieją wiatry pasatowe pn-wch. Natomiast w porze deszczowej (od listopada do marca) wieją wiatry zachodnie, mogą także występować w tym czasie tajfuny lub tornada, a nierzadko nawet susze. Wiele wysp z archipelagów Feniks i Line jest niezamieszkałych z powodu braku wód powierzchniowych .
Gleby na atolach są mało urodzajne, piaszczyste i zasolone. Tylko w regionach gdzie spada duża ilość deszczu tereny te pokrywa obficie roślinność równikowa.
Struktura etniczna Kiribati jest bardzo jednolita 99% to mikronezyjczycy. Językiem urzędowym jest angielski, jednakże posługują nim się w większości tylko mieszkańcy atolu Tarawa. Ogólnie używa go ok. 28% mieszkańców Kiribati. Pozostali używają stale języka kiribati. Język ten zna 98% ludności tego Państwa. Spośród 33 wysp zamieszkanych jest 20. Najwięcej w archipelagu wysp Gilberta(16 wysp), wyspa Banaba, oraz 3 atole w archipelagu wysp Line (Teraina, Tabuaeran i Kiritimati). Z tego ok. 95% populacji zamieszkuje archipelag wysp Gilberta z tego 1/3 na atolu Tarawa.
Gospodarka
Kiribati jest jednym z najbiedniejszych państw świata, dlatego wielu mieszkańców Kiribati emigruje za granicę „za chlebem”. Głównie celem są bogatrze kraje Oceanii. Na Kiribati współczynnik migracji jest ujemny (-0,03). Przyrost naturalny spada, a jeszcze niedawno ogromnym problemem była wysoka śmiertelność (12 , a u niemowląt 98‰). Obecnie sytuacja się nieco poprawia (8‰ i u niemowląt 53‰). Mieszkańcy Kiribati należą do najmłodszych na świecie. 40% ich populacji to dzieci które nie ukończyły 15 roku życia, a dalsze 27,5% nie ukończyło 29 lat. Tylko 6% ludności Kiribati ma ponad 60 lat. Opieka medyczna jest bezpłatna. W kraju istnieją dwa szpitale a na każdej zamieszkałej wyspie znajduje się punkt opieki medycznej.
Tak słabo rozwinięty gospodarczo kraj świata, gdzie PNB na 1 mieszkańca wynosi 800 USD otrzymuje pomoc zagraniczną, głównie z Wielkiej Brytanii i Japonii, która sięga prawie 50% PNB Kiribati. Podstawową gałęzią gospodarki na Kiribati jest rolnictwo oraz rybołówstwo razem zatrudniają 70% mieszkańców Kiribati a ich praca daje 30% PNB. Najważniejsze rośliny uprawiane na Kiribati to drzewo chlebowe, bananowiec, palma kokosowa, taro (kolokazja), melonowe a także warzywa, pandomus i wodorosty morskie. Produkcja rolna w większości przeznaczona jest na rynek wewnętrzny, dodatkowo importuje się wiele niezbędnych produktów żywnościowych z zagranicy. Hodowla zwierząt na Kiribati ogranicza się do trzody chlewnej i drobiu. O wiele bardziej intratne dochody przynosi rybołówstwo. Głównie poławia się tuńczyka, a także hoduje małże i skorupiaki. Ważnym dochodem dla tak ubogiego państwa jest dzierżawa swych obfitych w ryby łowisk takim krajom jak Japonia, Stany Zjednoczone, Tajwan czy Korea Południowa.
W 1979 roku uległy wyczerpaniu złoża fosforytów na Kiribati. Z dnia na dzień drastycznie spadł Produkt Narodowy Brutto Kiribati. Szansą na lepsze jutro mogą być niedawno odkryte złoża manganu. Obecnie pozyskiwane są na Kiribati sól morska i guano.
Przemysł przetworczo-spożywczy oraz odzieżowy przy pomocy rzemiosła zaspokaja rynek wewnętrzny kraju.
Najwięcej dochodu gospodarce dostarczają usługi. 28% osób zatrudnionych w usługach wyrabia 62% PKB Kiribati. Do głównych towarów eksportowych należą kopra (50% wpływów), wodorosty morskie (16%) oraz ryby i sól (15%). Mimo to saldo handlowe Kiribati jest ujemne. Do najważniejszych partnerów handlowych tego kraju należą Fidżi, Australia, Japonia, Nowa Zelandia i USA.
Edukacja
Szkolnictwo, na poziomie podstawowym jest obowiązkowe. Kiribati prowadzi także własne szkoły pedagogiczne, techniczne i morskie, a także bierze udział w finansowaniu Uniwersytetu Południowego Pacyfiku na Fidżi w Suwie.
Ze względu na ogromne odległości pomiędzy poszczególnymi wyspami głównym środkiem transportu wewnątrz kraju jest samolot. Na Kiribati istnieje 17 lotnisk krajowych i dwa międzynarodowe (w Bairiki i Cassidzie). Na krótszych trasach używane są nadal łodzie typu kanoe. Kiribati posiada także ok. 700 km dróg w tym 5% o utwardzonej nawierzchni. Do głównych portów morskich można zaliczyć Banaba, Betio, English Harbor i Kanton. Samolotem na Kiribati można dotrzeć z Hawajów lub Polinezji Francuskiej.
Turystyka
Obszar Kiribati bogaty jest w walory turystyczne, duże piaszczyste plaże, czysta, ciepła woda morska i przyjaźni ludzie, miejsca związane z II wojną światową. Niestety turystyka jest słabo rozwinięta, brak funduszy na międzynarodową reklamę i dobrej jakości hotele sprawia, że piękno Kiribati nie jest wykorzystywane należycie. W 1998 r. Kiribati odwiedziło ok. 4 tys. zagranicznych turystów, głównie z Nauru(18%), Australii, Tuvalu (po 14%), a także z USA (11%), Fidżi(9%), Nowej Zelandii i Japonii(po 6%). A wpływy z turystyki dają zaledwie 1 mln USD. W roku 2006 na Kiribati przybyło zaledwie 2 tys. zagranicznych turystów.
Historia
Tereny dzisiejszej Kiribati zamieszkiwane były już od końca I tysiąclecia p.n.e. przez plemiona Mikronezyjczyków. Zasymilowały się z przybyłymi w XIV w. mieszkańcami Fidżi i Tonga. Jednym z pierwszych europejskich żeglarzy jaki zobaczył wyspy należące do dzisiejszej Kiribati był Hiszpan Pedro Fernandez de Quiros około roku 1606. Druga połowa XVIII wieku to początki kolonizacji tego regionu przez białych, (głównym odkrywcą był w tym czasie Brytyjczyk Thomas Gilbert). W 1892 roku Brytyjczycy objęli protektorat nad Wyspami Gilberta i Ellice(Lagunowe). Teren ten w 1916 roku został przekształcony w brytyjską kolonię, do której przyłączono jeszcze w tym samym roku atole Tabuaeran i Teraina. W roku 1919 przyłączono Kiritimati, natomiast w 1937 wyspy Feniks. Podczas II wojny światowej w latach 1942-1943 wyspy okupowane były przez Japończyków. Na skutek sporów między Polinezyjczykami z Wysp Ellice(obecnie Tuvalu) i Mikronezyjczykami z Wysp Gilberta, w 1974 roku przeprowadzono referendum, którego skutkiem był podział w (1975 roku) kolonii brytyjskiej na: Tuvalu (uzyskała niepodległość w październiku 1978 r.) i kolonię brytyjska o nazwie Wyspy Gilberta. Od 1977 r. ta ostatnia posiadła wewnętrzną autonomię, a już 12 lipca 1979 r. proklamowała niepodległość pod nazwą Republika Kiribati (Święto niepodległości). W 1991 roku Wielka Brytania zobowiązała się do wypłacenia Kiribati odszkodowania z powodu eksploatacji złóż fosforytów na wyspie Banaba. W 1995 roku powstały napięte stosunki z Francją gdyż ta wznowiła próby jądrowe na Pacyfiku. Republika jest członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów, a w 1999 roku weszła w skład Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Prezydent jest zarazem szefem rządu. Wybierany jest na 4 -letnią kadencję podczas wyborów powszechnych. Maksymalnie może zostać wybrany na 3 kadencje. (Anote Tong – obecny prezydent-premier Kiribati). Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament, zwany Izbą Zgromadzenia. Liczy 41 członków wybieranych na 4 lata w wyborach powszechnych, jedno miejsce zawsze zarezerwowane jest w parlamencie dla dawnych mieszkańców wyspy Banaba, którzy obecnie zamieszkują wyspę Rabi w Fidżi. Władze wykonawczą sprawuje odpowiedzialny przed parlamentem rząd, powoływany przez prezydenta-premiera z członków parlamentu. Kolejne wybory parlamentarne i prezydenckie w 2011 roku.
Bibliografia:
Przeglądowy Atlas Świata. Australazja, Antarktyka, pod red. Rajmunda Mydela i Jerzego Grocha, Kraków 1999.
W internecie:
http://www.census.gov/cgi-bin/ipc/idbrank.pl
http://oceania.stosunki.pl/ki/
https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-k/kiribati.html
http://www.electionguide.org/country.php?ID=113
http://www.spc.int/prism/Country/KI/stats/Tourism/Visitor_total.htm
http://www.worldstatesmen.org/Kiribati.htm
http://www.thecommonwealth.org/YearbookHomeInternal/139195/
http://www.faqs.org/docs/factbook/flags/kr-flag.html